โนรา หรือ มโนราห์ เป็นศิลปะการแสดงประจำท้องถิ่นภาคใต้ของประเทศไทย และได้รับการยอมรับว่าเป็นศิลปะการแสดงที่มีอัตลักษณ์ และเอกลักษณ์ที่สะท้อนความเป็นชุมชนท้องถิ่นของภาคใต้ โนรามีพัฒนาการมาอย่างยาวนาน มีความเจริญรุ่งเรืองและมีการเปลี่ยนแปลงควบคู่ไปกับการเปลี่ยนแปลงของชุมชน ประวัติของโนราจากหลักฐานของคำบอกเล่า ตำนานบทกาศครู มีแหล่งกำเนิดอยู่ในพื้นที่บริเวณลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา ครอบคลุมพื้นที่จังหวัดสงขลา พัทลุง และนครศรีธรรมราช โนรามีพัฒนาการมาจากศิลปะการแสดงขั้นสูง หรือ นาฏกรรมของราชสำนัก ค่อยผสมผสานกับวัฒนธรรมในท้องถิ่น จนพัฒนารูปแบบเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของท้องถิ่นภาคใต้ และแพร่กระจายออกไปสู่ชุมชนอื่น ๆ รวมทั้งการปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงมาจนถึงปัจจุบัน
วันที่ 15 ธันวาคม 2564 ที่ประชุมคณะกรรมการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ (Intergovernmental Committee for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage: ICS-ICH) ครั้งที่ 16 มีมติให้ขึ้นทะเบียน “โนรา” หรือ “Nora, Dance Drama in Southern Thailand” ในบัญชีรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ (Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity – บัญชี RL) ภายใต้อนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ค.ศ. 2003 (2003 Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage) ขององค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือยูเนสโก โดย “โนรา” เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ขององค์การยูเนสโกลำดับที่สามของไทย
ในปีงบประมาณ 2566 ศูนย์ส่งเสริมวัฒนธรรมและการกีฬา วางแผนยกระดับงานด้านการอนุรักษ์และเผยแพร่องค์ความรู้โนราในระดับนานาชาติ ภายใต้กลยุทธ์หลัก (Key strategies) ที่มุ่งเน้นให้เยาวชนเกิดการรับรู้ (Perception) ความตระหนักรู้ (Raising awareness) ศิลปะการแสดงโนราส่งเสริมให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ รวมถึงสร้างความร่วมมือและเครือข่ายที่เข้มแข็ง โดยการส่งเสริมทักษะการแสดงโนราของเยาวชนเชิงพื้นที่ อันจะนำไปสู่กระบวนการในการเผยแพร่และอนุรักษ์ศิลปะและวัฒนธรรมอย่างยั่งยืน รวมถึงการปรับเปลี่ยนแนวทางการส่งเสริมศิลปะและวัฒนธรรมให้สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงของสังคมในยุคดิจิทัล
สอดคล้องกับหลักเกณฑ์ในการคัดเลือกเพื่ออนุรักษ์และเผยแพร่เอกสารมรดกภูมิปัญญาแห่งโลก (General Guidelines to Safeguard Documentary Heritage) ของยูเนสโก (UNESCO) โดยมีรายละเอียดดังนี้
เพื่อส่งเสริมทักษะการแสดงโนราของเยาวชนเชิงพื้นที่ สอดคล้องกับกลยุทธ์ที่ 2
Raising awareness: สร้างความตระหนักรู้
เพื่ออนุรักษ์และส่งเสริมให้เกิดการเผยแพร่ศิลปะการแสดงโนราในระดับนานาชาติที่ก่อให้เกิดความภาคภูมิใจในคุณค่าของมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมประจำชาติและประจำถิ่นสืบต่อไป สอดคล้องกับกลยุทธ์ที่ 3 Preservation: การอนุรักษ์
เพื่อสร้างเครือข่ายเชิงพื้นที่ให้เยาวชนสามารถรวมกลุ่มเพื่อแสดงโนราผ่านคณะโนราของเครือข่าย สอดคล้องกับกลยุทธ์ที่ 4 Access : การเข้าถึง
ดำเนินการโดยใช้กลไกของการอนุรักษ์ส่งเสริมให้เยาวชนมีทักษะการแสดงโนราโดยยึดพื้นที่เป็นหลัก (Area Approach) เป็นการใช้กลไกการทำงานที่ขับเคลื่อนงาน ทั้งการพัฒนาแบบรายบุคคล (Individual Approach) การพัฒนาแบบกลุ่ม (Group Approach) และการบริหารจัดการศูนย์ฝึกโนราผ่านกลุ่มเครือข่าย (Commodity Approach) โดยมุ่งหวังให้เกิดผลสำเร็จของงาน มีกระบวนการ ในการบูรณาการที่ชัดเจน และมีการพัฒนากลไกการทำงานส่งเสริมการอนุรักษ์ส่งเสริมให้เยาวชนมีทักษะการแสดงโนราอย่างยั่งยืน
กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม
ศูนย์ส่งเสริมวัฒนธรรมและการกีฬา มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
นายโกวิท ผกามาศ
อธิบดีกรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม
ศาสตราจารย์ ดร.สมบัติ ธํารงธัญวงศ์
รักษาการแทนอธิการบดี มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
รองศาสตราจารย์ ดร.วรวุฒิ สมศักดิ์
รักษาการแทนรองอธิการบดี มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. มาริสา ภูมิภาค ณ หนองคาย
รักษาการแทนผู้อำนวยการศูนย์ส่งเสริมวัฒนธรรมและการกีฬา
ผู้ช่วยศาสตราจารย์สุพัฒน์ นาคเสน
วิทยาลัยนาฏศิลปนครศรีธรรมราช
อาจารย์จิณ จิมพงษ์
ศิลปินโนรา
นางสาวเพ็ญนภา วัยเวก
ศูนย์ส่งเสริมวัฒนธรรมและการกีฬา มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
นางวิลาวัณย์ วิชัยดิษฐ
ศูนย์ส่งเสริมวัฒนธรรมและการกีฬา มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
นางสาวปริญญา สีหะรัตน์
ศูนย์ส่งเสริมวัฒนธรรมและการกีฬา มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
นางสาวฐิติมา สีขาว
ศูนย์ส่งเสริมวัฒนธรรมและการกีฬา มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
0-7547-6566 0-7547-6578
cultural.wu@gmail.com